Aktualności warsztatów sus dla rad pedagogicznych

Ocenianie kształtujące a wzmacnianie wychowawczej roli szkoły - cz. II.

Czy uczeń potrzebuje informacji zwrotnej?

Informacja zwrotna jest znana wielu nauczycielom, którzy praktykują w swojej codziennej pracy ocenianie kształtujące. Zastanówmy się, w jaki sposób można ją wykorzystać w pracy wychowawczej z uczniami.

Istotą informacji zwrotnej, stosowanej jako metoda oddziaływań wychowawczych, jest założenie, że uczeń może zmienić/poprawić swoje zachowanie jeśli wie, co robi dobrze, a co źle i wie, jak ma to zrobić. I jeśli oczywiście jest do tego odpowiednio zmotywowany. Chcąc w praktyce stosować informację zwrotną należy pamiętać o kilku zasadach:

1. Pełna informacja zwrotna składa się z czterech elementów:

• wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów zachowania ucznia;
• odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia;
• wskazówki – w jaki sposób uczeń powinien poprawić swoje zachowanie;
• wskazówki – w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej.

Elementy te zawsze powinny występować w takiej kolejności. Udzielanie informacji zwrotnej celowo zaczynamy od tego, co jest mocną stroną ucznia, podkreślając, co robi on dobrze. Dzięki temu uczeń jest w stanie ją przyjąć. Informacja zwrotna jest zawsze "indywidualna" – może mieć formę ustną lub występować jako informacja pisemna – np. list do ucznia.

 

2. Informacji zwrotnej udzielamy zawsze odnosząc się do kryteriów sukcesu, które wcześniej zostały określone i które są uczniowi znane. Jest to swoista umowa z uczniem oparta na wzajemnym zaufaniu.

 

3. Stosując informację zwrotną pamiętajmy, że uczeń potrzebuje:

 

	Informacja TAK	Informacja NIE
zachęty	„Podczas dzisiejszej lekcji udało Ci się trzy razy podnieść rękę, kiedy chciałeś coś powiedzieć.”	„Zgłosiłeś się dziś tylko trzy razy podczas lekcji.”
wskazówek:	„Kiedy czujesz złość, zastosuj Twój skuteczny reduktor – np. głęboko oddychaj.”	„Postaraj się nie denerwować tak często.”
czasu na poprawę:	„Przez najbliższy tydzień pamiętaj o podnoszeniu ręki podczas lekcji, gdy chcesz coś powiedzieć.”	„Staraj się podnosić rękę na każdej lekcji.”
informacji „świeżej”, nie „spóźnionej”	„Kuba-porozmawiajmy dziś po lekcjach o Twoich postępach w podnoszeniu ręki podczas lekcji.”	„Kuba porozmawiajmy o tym za dwa tygodnie.”
informacji indywidualnej	„Olku, Aniu – łamiecie zasadę: Jeden mówi – reszta słucha.”	„Uspokójcie się w końcu – jest lekcja.”
informacji, która wspiera, a nie karze i krytykuje	„Doceniam Krzysiu, że powstrzymałeś się od uderzenia Tomka – choć wiem, że Cię sprowokował. Jak myślisz, co mogłoby Ci pomóc w przyszłości nie przeklinać w takiej sytuacji?	„Krzysiek – znów wyzywałeś Tomka.”
informacji o zachowaniu ucznia, a nie o nim samym	„Bardzo dobrze poradziłeś sobie z pracami domowymi - tylko raz nie miałeś pracy.”	„Jesteś bardzo zdolny i dajesz sobie radę z każdą pracą domową.”

        

4.  Niezwykle ważne jest wskazywanie uczniom postępu, który poczynili. Nauczyciel powinien pamiętać o tym w informacji zwrotnej. Może to robić poprzez np.:

• nawiązywanie do celów, które uczeń sobie postawił i które udało mu się spełnić,
• wskazywanie uczniowi miejsc, w których zrobił postępy,
• nawiązywanie do mocnych stron ucznia wynikających z poprzednich osiągnięć.

Decydując się na stosowanie informacji zwrotnej odnoszącej się do zachowania uczniów warto zastosować docenianie. W odróżnieniu od chwalenia docenianie polega na zauważeniu i pochwaleniu konkretnej, widocznej zmiany, która nastąpiła w zachowaniu ucznia. Głęboko wierzę, że każdemu uczącemu się potrzebne jest docenienie. Bez niego trudno zmienić swoje zachowanie. Należy jednak odróżnić docenienie od chwalenia. Chwalenie jest zwykle niekonkretne i dotyczy człowieka - jego osoby, a nie jego pracy. Doceniamy zaś konkretną zmianę w zachowaniu ucznia, coś, co zrobił dobrze.

Uczniom trudno uwierzyć w ogólniki, przeczuwają fałsz, dlatego muszą wiedzieć, co nauczyciel docenia i dlaczego. Nauczyciele często uważają, że najlepszą drogą docenienia jest nagroda w postaci stopnia lub punktów, ale wtedy nacisk położony jest na nagrodę – zapłatę, a nie na zmianę, która się dokonuje. Najlepiej, gdy nauczyciel docenia zachowanie ucznia używając komunikatu „ja”, np. Bardzo mi się podoba, że dziś zgłaszałeś się podczas lekcji. Zauważyłam, że nie rozmawiałeś z Karoliną. Uczeń powinien poczuć autentyczność naszego docenienia.

Oto kilka przydatnych zwrotów do wyrażania uznania:

• Dziękuję….
• Doceniam ….
• Podoba mi się sposób, w jaki to powiedziałeś.
• Dziękuję, że spróbowałeś.
• Miło mi….

Zmiany zachowania zwykle nie dzieją się szybko, wymagają czasu. Pamiętać należy także o wsparciu udzielonemu uczniowi w trudnych dla niego sytuacjach, w których traci wiarę w swoje możliwości. Można mu pomóc wyrażając zrozumienie i empatię.

Oto kilka przykładów:

• Wiele osób czuje to samo, co ty.
• Sądzę, że wiem, jak się czujesz.
• Wierzę, że ci się uda następnym razem.
• Dużo już osiągnąłeś z tego, co zamierzałeś.
• Mnie też się zdarzyło popełnić taki błąd.

Dzięki takim komunikatom uczeń wie, że nauczyciel rozumie jego trudności i chce mu pomóc. Doceniać można też całą grupę. Wtedy także obowiązuje zasada, że doceniamy za konkretne zachowanie. Oto przykłady takiego docenienia:

• Możemy sobie pogratulować sposobu, w jaki udało nam się przeprowadzić dzisiejszą lekcję.
• Robicie postępy. Praca z wami była dla mnie dziś przyjemnością.
• Tak świetnie ze sobą współpracowaliście w tym projekcie.
• Pracujecie dzisiaj tak dobrze, że mam dla was miłą niespodziankę.
• Co za wspaniała grupa. Mimo, że materiał jest trudny, doskonale dajecie sobie radę. Podziwiam waszą wytrwałość.
• Zrobiliśmy to w bardzo dobrym czasie!

Pochwały i nagrody skierowane do grupy, która na nie uczciwie zapracowała, nie wywołują zazdrości pozostałych uczniów. Nikt nie czuje się pominięty, przeciwnie – wzmacnia się więź między uczniami.

W pracy wychowawczej z uczniami dążymy do tego, aby to oni sami potrafili dokonać samooceny własnego postępowania. Tu także ocenianie kształtujące przychodzi nam z pomocą.

O tym, jak wykorzystywać samoocenę w pracy wychowawczej, możecie przeczytać w kolejnej części artykułu, która ukaże się za miesiąc.

Zainteresowanych pogłębieniem tematu informacji zwrotnej i przeniesieniem go na grunt własnej szkoły zachęcam do zapoznania się z naszym szkoleniem: „Ocena pomagająca się uczyć”. Informacje na temat szkolenia dostępne są na stronie https://sus.ceo.org.pl/warsztaty-sus/ocena-pomagajaca-sie-uczyc

 

Autorką artykułu jest Izabela Jaskółka-Turek (pedagog szkolny w Miejskim Zespole Szkół nr 1 w Będzinie, prowadzi zajęcia dodatkowe dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych, niepełnosprawnych, dyslektycznych i agresywnych, z CEO współpracuje od 2001 roku).

 

Polecamy także artykuł tej samej autorki dotyczący celów i kryteriów sukcesu - Ocenianie kształtujące a wzmacnianie wychowawczej roli szkoły - cz. I.